Bezreyê roja cinîyan 1908î de New Yorkî de ameyo ronayene. 8ê Adare 1857î de 40 hezar cinîyê kedkarî yê fabrîkaya çulagîye seba ke saetê xebitîyaşî bêrê war û destheqê înan bizêdîyo dest bi greve kerde. Heta o wext dinya de hetê cinîyan ra çalakîyêka winasî nêbibî. Polîsan hêrîşê cinîyan kerd û bi paştîdayîşê patronan ê vistê zereyê fabrîqaye. Fabrîqa de şewatêk vejîya û nê şewatî de 129 cinîyê kedkarî vêşayê û merdê. Çapemenîya Amerîka de derheqê meseleye de qet çîyêk nêvejîya û mesele ameye panayîş. La cinazaya cinîyan de 100 hezar ra zêder kesî ameyê pêser.
Şertê xebitîyayîşî yê giranî
Sereyê seserra 20ine de Amerîka de şertê xebitîyayîşî zaf giran bî. Binê nê şertan de reyna New Yorkî de fabrîqaya Çulagîya Triangleyî de şewatêk vejîyabi û 123 kesê înan cinîyî 146 kedkarî merdê. Nîmeyê înan xo qatê seranî yê fabrîqa ra eştê û bin o qeyde merdê. Na felakete Amarîka de û dinya de xeylê ameyê qiseykerdiş û rexnekerdiş. Na felaketa pîle, dima xoverdayîşê cinîyan rê bîye bingeyêk. Dima hukmat mecbûr mend ke şertanê xebitîyayîşî tikêna şenik bikero. Nê şewatî ra 10 aşmî dima reyna Amerîka de grevêk ameye organîzekerdiş û na greve seba xoverdayîşê cinîyan cayêko muhîm girewt. Nameyê na greve, ‘Greva Nan û Gule’ bî.
Gazîya Clara Zetkîne
1910î de Kopenhagî de Konferansê Cinîyanê Sosyalîstan ê 2yinî de mucadele û keda cinîyan ameyê qiseykerdiş. Partîya Sosyalîste ya Almanya ra Clara Zetkîne va ganî seba xoverdayîş û keda cinîyan rojêk bêra dîyarkerdiş. Pêşnîyazê aye qebul bibi û her welat ganî xop rê rojêk dîyar bikerdêne. Bi pêroyî roja cinîyan 19ê Adare 1911î de ameye pîrozkerdiş. Xeylê kesî beşdarê nê çaakîyan bîyê. 30 hezar kesî ameybî pêser, polîsan waştibi parkartanê înan bigerê la cinîyan xo ver dabî. Serrêk dima roja cinîyan Holanda û Fransa de zî ameye pîrozkerdiş. 1913ê de roja cinîyan Rusya de 8ê Adare de ameye pîrozkerdiş.
Çira 8ê Adare?
Roja Cinîyan her welatî de rojanê cîya-cîyayan de ameyêne pîrozkerdiş. 1921î de Moskova de Konferansê Cinîyan ê Mîyannetewî yê 3yinî de qerar ame girewtiş ke 8ê Adare biba Roja Cinîyan ê Kedkaran ê Dinya. Cinîyê ke 8ê Adare 1857î de ameybî vêşnayene û sloganê ‘Nan û Haştîye’ yê cinîyanê Petrogradijan bîyê bingeyê na roje. Ê wextî ra nat 8ê Adare her serre pêro dinya de sey Roja Cinîyan ê Kedkaran ê Dinya yena pîrozkerdene.
PÎRHA / ÎSTANBÛL
