‘Wazenê bi talankerdişê xoza Kurdistanî veng bikerê’

Ekolîstê ke Wan de xebatanê xo ramnenê dîyar kerd ke bi talankerdişan wazenê Kurdistanî însanan ra pak bikerê.

Xozaya Kurdistanî bi HES, awbend, maden û şewatan yena talankerdiş. Daristanî yenê qirkerdene û kalekol û qeraqolî yenê viraştene. Ekolojîst Mesut Borî dîyar kerd ke 6 serranê peyênan de hem Tirkîya hem Kurdistan de talankerdişê ekolojîyî rasayo astêka berze.

‘Meqsed vengkerdişê Kurdistanî yo’

Borî va, “Talankerdişê Daristanê Akbelenî rê pêro Tirkîya û Kurdistan de veng vejîya la talankerdişê xozaya Kurdistanî rê cayêk de veng nêvejîye. No qirkerdiş tena daristanan de sînordar nîyo. Awanîya hidrografik xeylê zirar vînena. Wazenê mintiqa însanan ra pak bikerê. Darsitanî yenê qirkerdene, awe kêm bena û bi no qeyde wazenê mintiqa însanan ra pak biba. Wazenê vîrê Kurdan orte ra wedarê. Dereyê Zîlane ser de awbendan virazenê û sey Heskîfî erjanê kulturîyan çin kenê. Ma biewnê pêro kaînatî ra çîyêk qasê darêke muhîm nîyo. Ganî vera krîzê globalî daristanî bêrê pawitene. Darî ke çin bê, oksijen zî nêbeno.”

Şewatê daristanan

Serekê ÇEV-DER Wanî Alî Kalçikî va, “Wextêko derg ra nat Cûdî de, Gabar de û pêro koyanê Kurdistanî de daristanî yenê qirkerdiş. Dormaleyê koyê Cîloyî bi madenan yeno talankerdiş. Her cayê dinya de sebebanê xoxayîyan ra daristanî vêşenê la Kurdistan de bi nameyê ewlehîye daristanî yenê teraşkerdiş û vêşnayîş. Nêverdenê şewatî bêrê hewnakerdiş zî. Wazenê Kurdan bênefes verdê û bikişê la daristanan û koyan de tena Kurdî çin ê. Pêro cuye yena talankerdiş. Ganî dewlete nê kerdenanê xo yê milîtarîstan ra fek verada.”

‘Wazenê cuye biqedînê’

Kalçikî va, “Dewlete wazena nê cayan de cuye biqedîna, nê cayan bikera çol û însanan ra pak bikera. Na rewşe nîna qebûlkerdiş. Akbelen de xoverdayîşo pîl ame dayene û ma zî paştî daye. La wexto ke Cûdî vêşayêne ma nêşkayê vengê xo berz bikerê û hişmendîyêke awan bikerê. Ma Kurdistanijî wayîrê hişmendîye nîyê û ma vengê xo nêkenê. Eke ma goreyê paradîgmaya komelê ekolojîjî têbigêrêne, şarê ma xo ver bidayêne, beno ke texrîbax hende pîl nêbîyêne. Ha darêke ameya birnayene ha ti leşa merdimi ra damarêk bibirnî.”

MA / WAN