Meclîsa Kirmanckî Ame Awankerdene

FIRAT BULUT

Komeleya Lêkolîn, ziwan û Çanda Mezopotamyayê (MED-DER) 9'ewê Gulana 2025an de awankerdişê Meclîsa Kirmanckî eşkere kerde. Na awankerdişe holayê Konferansê ya Tahir Elçi ya Baroya Amed de ame sazkerdene. Na xebere di mabênê ziwanhezkerdanê Kurdan  de aleqêkoko zaf ante. Ma bi mamosteyê ziwan û xebatkarê Meclîsa Kirmanckî Hacî Ozkal de, na awankerdişî ro sere qisêykerd.

*Ti şîyenî vernî di behsê avzelêyi û xayleyê awonkerdişê Meclîsê Kirdkî bikerî?

Hewawo kû şima zî zonî kirdkî cuwîyencayonê xo di rengê xo dir nêlekerîno. Merdim zaza yo la zon ya tirkî ser tadîyawo û yan zî kurmoncî ser şîyo. Kom raşte beno wa bibo qet ferq nêkeno, halê zazayon û kirdkî ona wo. Goma kû merdim şono sazîyonê kirdon, zon lehdê kirdkî di nêşono, sed û poncas kurmoncî qalî beno, sed û çewres zî tirkî şono û ayo kû moneno yû zî bara kirdkî yo. Cayê ki sîyaset tede gurîyeno hetê vilîşnayişîya romîno, asar cayon di zon sed û şêşt tadîyeno tirkî ser, sed û hiris kurmoncî sed û des zî kirdkî yo. Kirdkî rê sed û des ca esto. Sazîyê zonî ki sey Qûrsê Kurdkî, Enstîtuyê Kurdî, Kurdî Der, inkay zî Med Der’i di çand hewî komîsyonî awon bîyî la teyna bi çand xebaton sîndurdar mendî, xebati vila nêbîyi, xo dormereyê kurdon nêresna û lexer mendi, bahdî vijînayedê 2011’î di aşma hezîronî di bêlaheq betal bi. Ina hewi seba kû sîndurdar nêmono, bêsewm nêbo, binêkî mabestê yêyî bibo, ma raya hemin dir bari kerd û ma peyom da şarê xo yê zazayon û kurmoncon ki wa wayerveceyîş vîşî bibo. Wa heme kes yemnû hayadar bikero kû binê bonê Med Der’i di xebatêka ona asarîni ververnîyaya û dalamati kewena serê milê wendon, nuştoxon, roşndaron, cenîyon, ciwonon, sazîyonê kurdon ê hergû cayon. Wazeno wa welat di bo, wazeno wa teberê welatî di bo, gureyê hergû sazîyi yan zî kesî ayo kû polîtîkayonê vilîşnayişî wa serê xo nêgîro û veng bivecîyo, gay gorebê şert û merconê înî polîtîkayon xebatê kirdkî bîrî kerdiş. Ma waşt ki, hargû ca di kirdkîyî bidî heskerdiş û bidî tênkerdiş û ferqdayişêkî virazî. Yew; wa hergû kes bizono kû kirdkî esto û yeno nuştiş û wendiş. Di; fekêkî estî, ma yînî yemnû bihesnî û wa zazakî qalîkerî fekê yemnû fahm bikerî, mexilî ki estî zî bişîyî biwanî û binusî ki raştêya kirdkî vecîyo werte. Hîrî; hetê vajorê kirdkî di estonikî, helbestî, deyîrî ki fekkî omeyî vatiş ma yînî pîser bikerî, mertewal yan zî romanê yînî biweşonî û mîyonê şarî di vila bikerî. Ma hewayêkê cîyayî, bi nizdîbîyîşêkê zarweşî, bi ûsilêkê zonayeyî, rayerê Meclîsê Kirdkî bidî hes kerdiş, heme cayonê cuwîyeni di bidî vatiş û eşnawitiş, nuştiş û wendişê yêyî bidî aver.

Inkay seba polîtîkayonê vilîşnayişî kirdkî bi talûkeyonê qedîyayişî rê ri bi ri yo. Verba inayi devirîyayişêko çi tewir bîro dayiş? Ino semed ra gazîya tu ki çi reng biba?

Seba vengvetişê (talvetişê) asar polîtîkayon gay vindertişêkê bi zonayeyê neteweyîn, zonayeyêkê paradîgmaya newa yê demeyê peyenî ma pê têya bigêrî û şîyarêka peti mîyonê şarê xo yê zazayon di vila bikerî ki talûkeyê qedîyayişî binpay bikerî. Bawerîya kû şarî payon sero edelnena, têkiklîya zonî û şinasnomeyî têdir fikirîyayiş, wayervetişê zonî aver dayiş û newerna xeleqyayişêkî ki vecî aver. Ino semed ra ma kû hergû kuçeyê xo bikerî wendecayêkî, karcayêkî, palokayêki, ya zî hergû maxaza ma kû bikerî ca û wareyê zonê xo. Ma kû hergû gedeyê xo bi reng û xemlê kurdkî vacêr (perwerde) bikerî ki wa pergal nişîyo zonî sero zext virazo, çand û dêrunîya ma ser di bîro û gorebê xo bibedelno. Eki tazîlêkê pêt nêro dayiş, zaraweyê kirdkî demeyo nizdî di ki vinî bibo û hewawo kû armînîyon va; “ma sîpare bibî, şima zî şomî benî”, ma zazayî sîpare bibî sew, kurmoncî zî taştî benî. Bira nêmonenî şomî! Gay ma nizdîbîyîşê xo, fikir û ewnîyayişê xo gorebê ino esasî bixemelnî. Gay ino vindertiş nêbo kerdeyêkê zazayon, hinda ma zazayon barê şarê ma yê kurmoncon o zî. Qîrrîya kû ez şarê ma rê bikero ina ya: Gay zazayî înî polîtîkayî ki wazenî kirdkî bivîlîşnî vîşêr tira hagîdar bo û gorebê înî talûkeyon xo bihederno. Şarê ma yo kurmonc zî di qalî zî bibî wa bonder bibo, wa cayê kirdkîyî hera bibo, waxto kû yemnû persenî zî wa înî wirdî qalonê xo bigureyno, wirdîk zî bibo wa paştdayişê xo nîşon bido. Wazeno wa şerme ra bo, wazenî wa ters ra bo, gay kird ino halî xo ser ra bierzo û wayer vetişê zonê xo zengînêr bikero.

Rocê îlonkerdişê Meclîsî di zî vacîya ki gay kirdkî bibo zonê vacêrî (perwerdeyî). Derheqê vacêrê di ti wazenî se vacî?

Çîyo kû mi ayo roc va, poncas serrî ya kû kurd qîrreno û vengê berzî reydir vono; ma kurd î, zonê ma kurdkî yo, ma zon û şinasnomeyê xo wazenî. Ma sey mamosteyonê kurdî awon kerdişê EĞİTİM SEN’i di erdibi zon. Çîyo kû toyinin waştinî bidî ma pewjnayiş “bonder kerdişê zonî” bi, tirkî di tira vacîno “anadil öğretimi” la sey mamosteyonê welatparîzon ma “Vacêrê zonê mayi” da aver. Heyna ayo deme di pergal zaf ome sendika EĞİTİM SEN’i ser di, padayişê yayi zî vet aver, sey taktîkî bedelnayişêki virazîya la bahdî heyna sey verî ome pewjnayiş. Ma kurdî awon kerdişê ino Komarî di eslî ûnsûrî bî la zonê ma se serri ma rê qedexe bi. Makazagona verê 1924’î di Kurdiston sey yew eyaletî omebi pewjnayiş, gorebê zonayedê mi têkilîyi zî kurdkî bî. Bahdîcûyî aya makazagoni bedelîyayi û kurdkî qedexe bi û kurd zî tirk ome hesabnayiş. Ma îlon kerdişê Meclîsê xo di va û dibare ez kû vaco; wa qanûnî ki vacêrê zonê mayi ver di laq virazenî bîrî bedelnayiş û vacêrê zonê mayi heqûmicid demeyo nizdî di bîro dayiş. Belê, se serri heba bîyi la wa yewîna se serri heba nêba!

Seba kû mexilê zaraweyê kirdkî vîşî bibî şima kû xebatêka senîni bikerî û aya seba çinayî avzel a?

Hewawo kû şima zî zonî, kirdkî di fekî zaf î û toyî imbazê ma inayi gironêr kenî. Hewawo kû toyî wazenî zaraweyê kirdkî lexer bikewo, apey şîyero û rêz ra bikewo, ya mîyonê kurmoncî di ya zî yê tirkî di bivilîşîyo, ez asar nizdîbîyîşon xelet veyneno, xetayin veyneno. Demeyê nuştiş û wemdişê kirdkî newe yo, hacetî ki sey televîzyoni, kovar ya zî rocnameyî zonî aver benî destê ma zazayon di çinî yî. Ayî ki zî estî, sey bernameyêkî ya zî dibernameyon, rocname di zî sey ripelêkî estî. Înî zî polîtîkayî ki zonî vilîşnenî qêmê ver di vindertişê yînî nêkenî. Inkay çand televîzyonê kurmoncon estî, seyon reydir bernameyê kurmoncî weşonînî, heyna kovar û rocnameyê kurmoncîyî zaf î û verba çim o kû destê zazayon di îmkonê asarînî çinî yî û senî ki kirdkî aver şîyero! Se meclis qêmê televîzyonêki nêkeno, des Meclîs qêmê rocnameyêkî ya zî kovarêkî nêkenî. Demeyêk kurmoncî zî ona bi, xeyrê televîzyonon kurmoncî binêkî mişguleyê xo çareser kerdî la heyna zî estî, wa yê kirdkî zî demeyêkî bibî û ma sey Meclîsêkî ki pîya bimişewrîyî û çareyêkî derî veynî. Avzelêya kû ma biwazî, yew; wa televîzyonêka kirdkî biba û wa hîtabê kirdkî qalîkeron bikera, rocnameyêkî kirdkî heqûmicid wa bibo. Di; gay komelêka kirdkî bîra awon kerdiş û heme honqaron di şaxê yayi abî. Hîrî; şaredarîyî ki destê Partîya Demi’ di yî gay polîtîkayonê pozîtîfon xo rê esas bigîrî, şaredarîyon di bonderkerdişê kirdkî bidî aver. Çeher; cayî ki teyna zazayî tede cuwîyenî heme wirdî şaredar zî wa kirdî bî, sazîyî zî wa ona bî, la cayî ki zaza û kurmoncî pîya cuwîyenî him himserekê sazîyon, ê partî û him zî himşaredarîyi ra yew gay kird bibo. Ponc; goma kû wekîl yenî vijînayiş gay seba zazayon kontenjan bîro dayiş û ayî wekîlî wayerê kjirdkî bivecîyî, qalîkerdişonê xo pê kirdkîyî bixemelnî. Şeş; ca û warî kû zazayî tede cuwîyenî guredarê kirdî bierşawî wêra ki vatiş û eşnawitiş ya zî têkilîyi tirkî ya zî kurmoncî ser di nîşîyero û wa wayer vetiş bîro fahmkerdiş.

Tewr peynî di çîyo kû ti wazenî bizêdnî esto?

Mi gore çîyo kû ez bizêdno zaf nêmend, la pedeşoyo peyen ma sero xebat, xebat, xebat ferz keno û vîşêr zazayon sero. Ez seba ma heme kurdon vono kû; rayerê devirîyayişê azadîyî pêtêr bikerî, cawo kû ma tede ca gînî sey serekî, sey rardiberî, sey nuştoxî wa heme pê zonê xo qalî bikerî, xebati bikerî û sazîyonê xo gonîyîn bikerî. Eki hewcî kerd, dormereyonê neweyon di sazîyêki akerî û bidî gurînayiş, zerreyê sazîyon dekerî, mirdêr bikerî. Wa heme ware di sazîyê ma zonê xo aver bidî û fek zonê serdeston ra verrabidî. Arizî seba ma zazayon herra mergîya kû ma ser di omeya, ma xo ser ra bierzî û wayerê zaraweyê xo bivecîyî. Wazenî wa ca nêweşxone bo, wazeno wa qereqol bo, wazenî wa Meclîs bo, kuçe bo ya zî honqarêkê bîyn bo, zonê xo reydir qalî bikerî û şayîya xo, şînê xo, têkilîya xo, xemê xo, şerrê xo zonê xo reydir bikerî, bixemelnî. Ma bixemelnî, çimkû seba polîtîkayê kû wazenî hillîna aver nî kû apey ma biqedeynî, wa sewtê yînî bibirîyo, wa hewnê neyaron ca nîro, puç bivecîyo!!!