Berwarî: Wedartişê xerîta şermezarî ya

• Zaningehê Dihokî ra akademîsyen Kamuran Berwarîyî va, “Xerîteya Kurdistanî verê mîladî zî estibî. Wedartişê xerîta mojneno ke vera Kurdan fikrê Tirkîya çi yo.”

OMER AKIN / MA

20ê Tebaxe de Zaningehê Zaxoyî de xerîteya Kurdistanî ameybî dardekerdiş. Xerîtaya Kurdistanî 11ê Êlule de hetê zaningehî ra ameye wedartiş û herinda ci de tena xerîteya bajaranê Kurdistanê Başûrî ame dardekerdiş.

Dima eşkera bi ke, badê zîyaretê Wezîr Aydin Marufî xerîta ameya wedartiş. Aydin Maruf Tirkmen o û têkilîyê ci û Tirkîya xurt ê. Zaningehê Dihokî ra akademîsyen Kamuran Berwarîyî dîyar kerd ke wedartişê xerîtaya Kurdistanî ‘bêhurmetî’ ya.

Tarîxê Kurdan

Kamuran Berwarîyî va, “Kurdî bihezaran serran ra nat tîya de cuwîyenê. Kurdan împaratorîyê pîlî ronayê. Na raştîyêk a û kes nêşkeno înkar bikero. Kurdistano pîl zî Deryayê Sipîyî ra raseno heta korfezanê Iraq û Îranî. Kes nêşkeno binimno. Çunke nê cayî erdê Arîyan ê. Tîya de 70 ra zêder şarî û kulturî Kurdan reyde cuwîyayêne.”

Xerîtayê Kurdistanî

Berwarîyî va, “Xerîtayê Kurdistanî mîladî ra ver zî estibî, mîladî ra dima zî. 1514î de şerê Çaldiranî ra dima Kurdistan mabênê Osmanîyan û Safevîyan de ame parekerdiş. Dewleta Eyubîyan zî dewleta Kurdan bî û xerîtayê ci zî esta. Sewbîna Kardukî, Merwanî, Gutî û Mîtanîyî zî împaratorîyê Kurdan bî û cîya-cîya xerîtayê nînan estê. xerîtaya Kurdistanî ya sîyasî heta Sykes-Picotî estibî. Heta o wext kes nêşkabi Kurdistan de îdareyê mandayî zî rono.”

Vera Kurdan têgêrayîşê Tirkîya

Dewamê qiseykerdişê xo de Berwarîyî va, “Tirkîya vera Kurdistanî, ziwanê Kurdan û xerîtaya Kurdistanî xirab têgêrena. Tirkîya nêverda Kurdkî bibo ziwanê perwerdeyî. 1960an de nêverda radyoya ke Misir de Kurdkî weşan kerdenê xebatanê xo bikera. Reyna mudaxeleyê Radyoya Êrîwanî kerd. Tirkîya nêverda berê sînorî yê Îbrahîm Xelîlî de alaya Kurdan bêra dardekerdiş. Tirkîya nêverdena Kurdî Musul û Kerkukî de bicuwîyê. Tirkîya cehd kena ke her ca de alaya Kurdan qedexe bikera.”

‘Şermezarî ya’

Derheqê wedartişê xerîtaya Kurdistanî de Berwarîyî va, “Xerîteya ke Zaningehê Zaxoyî de ameybî dardekerdiş, xerîteya Kurdistanê pîlî nêbî la a xerîta hetê pêroyê dinya ra yena zanayene. Vera xerîtaya Kurdistanî bin o qeyde têgêrayîş kêmanîya Kurdistanê Başûrî ya. Bi taybetî seba Zaningehê Zaxoyî kêmanîyêka pîl a. Bi waştişê Tirkîya wedartişê xerîtaya Kurdistanî şermezarîyêka pîl a. Ganî zaningeh înîsîyafîf bigero, mesela bero parlamentoya Iraqî û heta Mehkemaya Laheyî û Tirkîya gerre bikero. Zaningehî ganî bivatêne Tirkîya nêverdaya ma xerîtaya Kurdistanî dardebikerê.”

‘Ganî na bêhurmetîye meyera qebulkerdiş’

Akademîsyen Kamuran Berwarîyî peynî de va, “Ganî cayêko xoser na bêhurmetîye qebul mekero. Kurdistanê Başûrî hetê Iraq û dinya ra ameyo qebulkerdiş û 1991î ra nat zî xo bi xo îdare keno. 32 serrî yo ke parlamentoya ci esta. No îdare netîceya Enfal û Helebçeyî ame ronayîş. Ganî hukmatê Başûrî na rewşe qebul mekero. No yeno çinhesibnayîşê Kurdistanî û îdareyê ci.”